ATIKLARDAN (ÇÖP GAZI) ELEKTRİK ÜRETİMİ - ÇÖP GAZI TESİSİ FİZİBİLİTE ETÜD YATIRIM VE MALİYET ANALİZİ

ÇÖP GAZINDAN ELEKTRIK URETIMİ

 1. Önsöz

 ·         Copluk gazinin yaklaşık yarısını oluşturan metan gazinin toprak içindeki konsantrasyonunu patlama limiti olan %5’in altına indirmek,

 ·         Copluk gazinin kontrolsüz yayılmasının küresel ısınmaya olumsuz etkisini azaltmak,

 ·         Pis kokuların civarda yasayanları rahatsız etmesini önlemek. 

Önceleri toplanan copluk gazi genellikle yakılarak yok ediliyordu.  1990’larin başından itibaren, copluk gazinin elektrik üretiminde yaygın olarak kullanılmasına başlandı. 

Copluk gazından elektrik üretimi “Yenilenebilir Enerji” ve “Yeşil Enerji” teknolojileri grubuna girer. Bildiğim kadarıyla bu teknoloji ile Turkiyede sadece İstanbul da Kemerburgaz Hasdal’da bir santral kurma çalışması var.

Copluk gazından elektrik üretilmesinin diğer teknolojilere göre üstünlüklerini şöyle özetlemek mümkün:

 1.       Çöplükten gaz yayılmasını azalttığı için çevreye net etkisi pozitiftir.

  2.       Çöplükte oluşan gaz kullanıldığından yakıt maliyeti yoktur. Ayrıca doğal gazin tersine, yakıt için döviz giderine gerek olmaz.

  3.       Çöplükten gaz üretimi mevsimden mevsime fazla değişmez.  Kapasite faktörü (yani sene içinde isletme oranı) %90 civarındadır.  Bağlandıkları şebekede stabilice problemleri yaratmazlar.  Karşılaştırma için belirteyim, küçük hidroelektrik santrallerde uretim aydan aya değişirken kapasite oranı %40-80 arasındadır.  Rüzgar santrallerinde ise üretim bir gün içinde saat’ten saate değişir ve kapasite factoru %30’dan düşüktür.

 4.       Yakıt masrafının olmaması ve yüksek kapasite faktörü dolayısıyla enerji maliyeti kilovat saat başına 4 cent’den azdır, yani diğer teknolojilerin çoğundan daha ekonomiktir.

5.      Copluk gazi santralleri şehirlerin birkaç kilometre dışındadır.  Dolayısıyla şebeke bağlantıları kısadır, bu da maliyeti ve enerji kayıplarını azaltır.

2. Teknolojiye Genel Bakis

2.1. Copluk Gazi Olusumu ve Ozellikleri 

Çöplüğe atılan çürüyebilir maddeler oksijen yokluğunda “anaerobik” (oksijensiz) bir işlemle bakteriler tarafından ayrıştırılır.  Bu esnada metan gazi, karbondioksit ve diğer gazlar ortaya çıkar.  Metan gazinin bir kısmi yükselerek havaya karışır.  Patlayıcı olmasının yanında küresel ısınmaya olumsuz katkısı vardır.  Sera gazi ismi verilen bu olumsuz etkisi ayni hacimdeki karbondioksit etkisinin 21 katidir.  Copluk içinde biriken metan gazi ise zamanla büyük hacimlere erişebilir.  Zaten anaerobik işlem sonucu iyice ısınmış olan çöplükte ani kaymalar neticesinde hava çöplüğün derinliklerine sızar.  Hava içindeki oksijen yüksek konsantrasyondaki metan ile karsılaşarak patlamaya ve yangına yol acar. 28 Nisan 1993’de Ümraniye-Hekimbaşı çöplüğü böyle bir kayma ve patlama sonunda harekete geçmiş ve vadi ucundaki 11 ev copluk altında kalarak 39 insanimiz hayatini kaybetmişti.

Karsılaştırma için doğal gaz, copluk gazi ve kanalizasyon gazinin başlıca ozelliklerini sayılarla görelim.  Burada kanalizasyon gazini da ekledim çünkü belediyelerin bu kaynaktan da enerji üretim imkanı vardır ve bu konuyu da ilerde incelemeyi düşünüyorum.

Her üç gazin da yakılarak isi elde edilmesinde rol oynayan esas bileşim metan gazidir.  Tablodan görüldüğü gibi doğal gazin yaklaşık %90’i metan gazi iken, bu oran copluk ve kanalizasyon gazlarında düşüktür. Ancak özellikle copluk gazındaki metan oranı yerel şartlara göre çok değişmektedir. Örneğin sıcak ve nemli bölgelerde copluk gazındaki metan oranı %60’a kadar çıkarken kuru ve soğuk yerlerde %35’e düşebilmektedir.  Metan oranının %40’in altına inmesi durumunda enerji elektrik üretimi ekonomik olmayabilir. Copluk gazında ayrıca oran olarak az ancak paslanmaya yol açabilecek baska maddeler de bulunabilir.

 Bir gazin enerji üretiminde kullanılabilmesi için iki önemli özelliğine bakılır:

 ·         Metan numarası:  Bu değer gazin sıkıştırılabilme özelliğini temsil eder.  Gazin metan sayısı yükseldikçe kendilinden ateşlenmeden sıkıştırılma oranı artar ve böylece gaz motorundan daha fazla güç elde etmek mümkün olur. Metan numarası’nın sıvı yakıtlar için karşıtı Oktan değeridir.  Nitekim benzinin Oktan değerini arttırmak için (yani motor silindirinde benzin-hava karışımının daha fazla sıkıştırılabilmesini sağlamak, dolayısıyla motor gücünü arttırmak için) benzine eskiden kursun katılıyordu.  Ancak havada kursun oranın artmasının sağlığa zararı dolayısıyla bu uygulamadan birçok ülkede vazgeçilmiştir. 

·          Isı Değeri:  Gazda metan gazi oranı arttıkça isi değeri de artmaktadır. SI sisteminde isi değeri MJ/m³ (Mega Joule, yani milyon Joule/ m³) ile ölçülürken, İngiliz sisteminde Btu/ft³ (British Thermal Unit/feet³) kullanılmaktadır.  Gerektiğinde cevrim için 1 Btu = 1055 J ve 1 m3 = 35.315 ft3 değerlerini kullanabilirsiniz.

 Yüksek metan numarası dolayısıyla copluk gazinin enerji üretiminde kullanılmasının uygun olacağı görülüyor.  Ancak düşük isi değeri copluk gazinin doğal gazdan enerji üretiminde daha az verimli, yani ayni miktarda elektrik üretebilmek için doğal gazin yaklaşık iki kati copluk gazına ihtiyaç var.

2.2. Toplumun Urettigi Atik Miktari

Bu sayfayı okuyan çevreci arkadaşlar “cop” kelimesi yerine “atik” kelimesini tercih edebilirler.  Onların da hatırını kırmamak çöpten bahsederken “atik”’i kullanacağım. Ancak gaz’dan bahsederken “copluk gazi” diyeceğim, bence kulağa böylesi daha tabii geliyor.

Toplumun ürettiği atik miktarı gelişme seviyesine orantılı olarak değişir.  En az gelişmiş ülkelerde kişi başına senede 150 kg atik üretilirken, gelişmiş ülkelerde 1-1,5 ton’a kadar çıkabilir.  Ben Türkiye’nin şartlarını düşünerek 500 kg (0,5 ton) kabul edeceğim. Bunun içine ev ve sanayi atıkları dahildir. 

Atıklarda organik madde oranı arttıkça copluk gazinin üretimi de artar. Ham atik malzemenin yaklaşık %40’I organik maddedir.  Kağıt, karton, metal, plastik, cam gibi tekrar kullanılabilecek maddelerin ayıklanması halinde organik madde oranı %70’e kadar çıkar. 

 2.3. Çöplükten Üretilebilecek Gaz Miktarı

 Ortalama 1 ton’luk atik malzemeden (organik ve inorganik malzemeler karışık) senede yaklaşık 10 m³ copluk gazi toplanabilir.  Bu sayıları bir araya koyarak 1 milyon nufuslu bir şehrin 15 senelik bir çöplüğünden enerji üretimi için kullanılabilecek gaz miktarını hesaplayalım:

 Gaz üretimi = 1 000 000 kişi x 0,5 ton/kişi/sene x 15 sene x 10 m³ gaz/ton/sene / 8760 saat/sene

  =  8 600 m³/saat  -  206.400 m3/Gün  - 6.192.000 m3/Ay - 74.304.000 m3/ Yıl 

 Meraklı okuyucular neden 15 sene’yi örnek olarak seçtiğimi düşünebilirler. Kuzey Amer ikadaki modern çöplükler genellikle 1970’lerin sonları ile 1980’lerin basında kurulmuş ve 1990’larin ortasından itibaren enerji üretimine başlanmış.  Yani enerji üretimine başlandığında çöplükler 15 senelikti.  Türkiye deki çöplüklerin yaşı hakkında bilgi için Cevre Bakanlığı ile İzmit ve Adana belediyelerine yazdığım E-Mail’lere cevap alamadığım için 15 senelik varsayımı kabul ettim.

 2.4. Çöplükler Ne Kadar Müddetçe Gaz Üretir?  

Atıklar yaklaşık 30-40 sene gaz üretiyor.  İlk 5-10 sene arası en verimli devre. Copluklerin ortalama ömrünün 30 sene civarında olduğunu düşünürsek, muhafazakar bir yaklaşımla diyebiliriz ki copluk kapandıktan sonra dahi en az 15 sene daha yeterli miktarda gaz almak mümkün olur.  Copluk kapanmadan 10 sene önce kurulacak bir santral icin 25 senelik gaz üretimi garantiye alınmış olunur ki bu da finansal yatırımın karşılığını görmek için çok uygun bir süreçtir.

2.5. Copluk Gazından Üretilebilecek Elektrik Miktarı

Simdi bakalım yukarıda hesabına başladığımız 1 milyon nüfuslu bir şehrin atıklarından ne kadar elektrik üretebiliriz:

Bugün için copluk gazından elektrik üretimi için en yaygın olan teknoloji gaz motorlarıdır.  Burada kısaca bir terminoloji karışıklığına değineyim.  Ingilizce’de yakıtın kimyasal enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren sisteme “engine” deniyor.  Mekanik enerjiyi de elektriğe çeviren aksam ise “generator” oluyor.  Tersine olarak elektriği mekanik enerjiye çeviren sisteme de “motor” deniyor.  Turkce’de ise hem “engine” hem de “motor”a “motor” diyoruz.  Bazen farkı göstermek için bunları yakıtına Gore sıfatlandırıyoruz, örneğin gaz motoru, benzin motoru veya elektrik motoru gibi. Bu yazıda “gaz motoru” denince İngilizcedeki “engine” demek istediğimi belirteyim.

 Gaz motorlarının yakıt kullanımı (dolayısıyla verimi) motor cinsine ve boyutuna gore değişmektedir.  Ortalama olarak 11,6MJ/kWsaat (=11000 Btu/kWsaat) alalım.  Burada kW, kilovat anlamındadır. Yeri gelmişken bir ara notuyla motorların veriminin kolayca nasıl hesaplanacağını görelim.  Her motor imalatçısı motorunun 1 kWsaat elektrik üretmek icin ne kadar MJ (Ingiliz sisteminde Btu) enerji girişi olması gerektiğini açıklar.  Buradaki örnekte ortalama 11,6 MJ değerini seçtik.  Hem kWsaat hem de MJ bir is (work) birimidir.  Cevrim tablolarından 1 kWsaat=3,60 MJ olduğunu görebilirsiniz.  Yani örneğimizde 3,60’lik elektrik üretebilmek için 11,6 MJ enerji girişi olması gerekmektedir.  Bu iki değerin bölümüyle motorun verimini buluruz:  3.6/11.6=%31.  Gaz motorlarında verim %35’e kadar çıkabiliyor.       

Yukarıdaki satırlarda 1 milyonluk bir şehirde 8 600 m³/saat kadar copluk gazi üretileceğini ve isi değerinin 19 MJ/m³ olduğunu belirttik.  Bu değerleri bir araya koyarak enerji kapasitesini kolayca hesaplayabiliriz:

 P = (8600 m³/saat x 19 MJ/m³⁾ / 11.6 MJ/kWsaat = 14000 kW = 14 MW

 Örnek vereyim:  Halen yasadığım Kanada’nın Toronto şehrinde 3.0 milyon insan yasıyor.  Yukarıdaki hesabımıza Gore 3.0 x 14 = 42 MW kapasitede enerji üretilmesi gerekir.  Gerçekte 3 santral bulunuyor toplam kapasite 62 MW.  Aradaki fark Toronto’da özellikle kişi basına atik miktarının 0.5 ton/kişi’den fazla olmasından dolayıdır.  Bulgularimizi İstanbul’a uygularsak copluk gazından en az 12 x 14 =168 MW ‘lik elektrik üretebilmemiz gerekir.      

Buraya kadar sayısal olarak atik, copluk gazi ve elektrik üretim değerlerini inceledik.  Ancak bu değerlere erişebilmemiz için modern tasarımlara uygun kurulmuş bir copluk sistemi, gaz toplama düzeni ve elektrik santralına ihtiyacımız var. İlk önce modern çöplükten başlayalım

2.6. Modern Copluk Sistemi

Modern bir çöplükten amaç atıkların çevreye zarar vermeyecek şekilde uzun sure depolanmasıdır. Çöplükte üretilen gazların yeraltına sızabilecek kirli akıntıların toplanması gerekir. Atik depolama sahası önce kirli akıntıların yeraltına sızmasını önleyecek bir geçirgensiz bir tabaka (1) ile kaplanır.  Bu tabaka genellikle 1.2 m kalınlığında sıkıştırılmış bir kil tabakasıdır.  Son yıllarda bunun da üzerine bir plastik tabaka (1.5 mm kalınlığında HDPE -High Density Polyethylene) serilmektedir. Bu takdirde kil tabakasının kalınlığı 50-60 cm’e indirilebilir. Kil tabakasının hemen üzerine kirli akıntıları toplayacak boru agi (2) döşenir.  Akıntılar bir kuyuda (3) toplanır ve buradan bir pompa (4) ile sıhhi atik su sistemine (kanalizasyon sistemi) pompalanır (5).  

 Günlük atıklar birer hücre (6) halinde depolanır.  Her hücrenin yüksekliği yaklaşık 6 m’dir.  Günün bitiminde hücrenin üzeri 50-60 cm kalınlığında toprak kabakasi (7) ile örtülür.  Bu hem copluğun stabilizesini arttırır hem de atıkların copluk dışına dağılmasını azaltır.  Ayrıca copluk civarına 5-6 m’ye yakin yükseklikte tel orgu cit döşenir.  Böylece dokum esnasında rüzgarla kağıt ve plastik malzemelerin civara yayılması büyük ölçüde önlenir.  Yine atik dökülürken toprak üzerine su sıkılarak toz kalkması ve atıklar üzerine kimyasal sıvı püskürtülerek koku yayılması azaltılır. 

Copluğun kapasitesi dolduğunda üzeri kalın bir toprak tabakası ile kapatılır (8).  Böylece yağmur sularının çöplüğe sızması ve çöplükten metan gazinin havaya karışması önlenir.  Yüzey yeşil alana dönüştürülür.  Bati ülkelerinde bazen copluk yüzeyi golf sahası olarak da düzenlenmektedir.    

Copluk içine ve geçirgen tabakanın altına yerleştirilmiş aygıtlarla sürekli olarak örnekler alınır ve kirlilik değerleri kontrol edilir.  Bu işlem copluk kapandıktan yaklaşık 30 sene daha devam etmelidir. 

2.7. Çöplükten Gaz Toplama Sistemi 

Copluk gazi bir boru ağı ile toplanır.  Çöplüğe delinen 30-50 cm çapındaki düşey kuyulara 15-25 cm çapında delikli plastik borular yerleştirilir.  Borular geçirimsiz tabakadan 2-3 m. kadar iner.   Her borunun etrafına kuyuyu dolduracak şekilde cakil doldurulur. Düşey boruların arasına çeşitli seviyelerde yatay borular da yerleştirilebilir. Borular yüzeye yakin bir seviyede santrale gidecek bir veya iki ana boruya bağlanır.  Boru adedi hektar (100mx100m) basına 2-3 olarak hesaplanır.  Copluk gazındaki paslandırıcı maddeler dolayısıyla çelik borular yerine plastik borular kullanılmalı, vana ve diğer aksamın seçiminde gazin bu özelliği göz önüne alınmalıdır. 

Ana boruların bağlandığı pompalar vasıtasıyla gaz çöplükten az bir negatif basınçla (-25mbar ve -120 mbar arasında) emilir. Fazla emiş yapıldığında dışarıdan çöplüğe hava girer. Hava içindeki oksijen metan gazini üreten bakterileri imha ederek çöplükte metan gazinin üretimini yavaşlatır. Dolayısıyla gazdaki oksijen seviyesi sürekli kontrol edilerek boru içindeki basınç seviyesi ayarlanır. Ayrıca, çöplükte metan gazi hacimsel konsantrasyonun %5’in altında olması gerekir.  Daha yüksek değerlerde metan gazi hava ile karsılaştığında patlama olabileceğinden metan gazinin konsantrasyonu da  gaz basıncının seviyesinin tespitinde önemli rol oynar. 

2.8. Elektrik Uretim Sistemi

Elektrik üretim sisteminin baslıca elemanları aşağıda görülmektedir.  Teknik terimlerin tercümesinde hata yapma ihtimali dolayısıyla İngilizce karşıtlarını da veriyorum.

 Çöplükten gelen bir veya iki ana boru (10) ilk önce kaba filtre ve nem alici sistemden (12) geçer. Burada çöplükteki kirli sıvıdan dolayı ortaya çıkan nem süzülür ve gazdaki kaba toz taneleri filtrelenir (“wet-scrubber”). Bazen nem süzme ve filtre sisteminin tamamına İngilizcede “knockout” sistemi denilmektedir.  Buradan gaz özel pompalara (“blower” veya “fan”) gelir (13).  Eger santral bakim dolayısıyla devre dışında kalırsa, gaz fırınlarda (“incinerator”) (14) yakılarak metan gazi etkisiz hale getirilir. Santral çalışır durumdaysa, gaz islem sistemine girer (15). Burada önce gaz içinde kalan nem tamamen alinir (“condensate remover”), ince toz filtrelenir (“wet-scrubber”), kompresorlerden (“compressors”) gecip basınç yükseltilir.  Basınçla birlikte yükselen gaz sıcaklığı “chiller” vasıtasıyla düşürülür ve motora gönderilir.

 Gaz bir veya birkaç gaz motorunda yakılarak mekanik enerji ortaya çıkar  Genellikle 12 vaya 16 silindirli motorlar kullanılmaktadır. Motora bağlı bir jeneratörle de elektrik üretilir. Her motor-jeneratör ünitesinin gucu 1-3 MW civarindadir.  Benim görebildiğim kadarıyla Kuzey Amer ikada en çok Caterpillar, Waukesha, Wartsila ve Jenbacher firmalarının ürünleri kullanılıyor.  Egzoz gazi bir baca (17) ile atmosfere verilir. Jeneratör çıkısı 415 V – 4160 V arasında değişebilir.  Bir trafo (18) vasitasiyla gerilim 22000 - 44000 V seviyesine yükseltilerek dağıtım şebekesine (19) bağlanır. 

 Motor çıkısında egzoz gazinin sıcaklığı 500 ^oC’den fazladır.  Bu egzoz enerjisi ile buhar üretilerek (yani kojenerasyon) yoluyla sistemin verimi %31’den %80’e kadar çıkarılabilir, yeter ki yakınlarda buharı kullanabilecek bir tesis olsun.

 Copluk gazinin debisinin yüksek olması halinde (örneğin 10000 m³/saat’den buyuk) bir kac gaz motoru yerine bir buhar türbini ile enerji üreterek maliyet düşürülebilir.

 2.9. Copluk Gazinin Elektrik Üretimi Dışında Kullanımı

Copluk gazinin elektrik üretimi dışında baslıca iki kullanım sahası bulunmakta:

 a. Doğrudan isi ve buhar üretimi:  Gazin içindeki rutubet alındıktan ve kaba filtreden geçirildikten sonra isi üretiminde veya buhar kazanında yakıt olarak kullanılır.   Elektrik üretiminin aksine bu uygulama için detaylı gaz işlem sistemlerine gerek yoktur.  Dolayısıyla eğer copluğun 1-2 km yakınında seralar ile ilaç, gıda, kiremit ve tekstil fabrikaları gibi yoğun isi ve buhar kullanıcı tesisler varsa copluk gazi elektrik üretiminden daha ekonomik olarak kullanılabilir. 

 b.  Doğal Gaza Dönüşüm: Copluk gazinin komplex arıtma sistemlerinden geçirilerek doğal gaz seviyesine getirilmesi ve sivilastirilmasi üzerine çalışılmaktadır.  Ancak bu uygulama elektrik üretimi ve doğrudan kullanılmaya kıyasla daha pahalı olmaktadır.  

 3. Maliyet

 Normal şartlarda, 5 MW’dan büyük santraller için gaz toplama ve yakma fırınları icin gerekli yatırım yaklaşık $0.4 milyon/MW, santral için $1.0 milyon/MW civarındadır.  Toplam maliyet $1.4 milyon/MW olmaktadır. Senelik isletme ve bakim masrafları tahmini icin de ilk yatırımın %4’ini alabiliriz.

 Daha küçük kapasiteli tesisler için bu maliyetler artabilir.  Örneğin 1 MW kapasiteli santral için yukarıdaki maliyetleri %30 arttırmak uygun olur. 

 Simdi yaklaşık 5 MW’lik bir santral için kWsaat basına toplam maliyeti hesaplayalım:

Kabuller: 

  Bu kabullere Gore aşağıdakileri hesaplayabiliriz:

 ·        Senelik elektriği üretimi = 5 MW x 365 gun x 24 saat/gun x %90 = 39 500 MWh =  39 500 000 kWh

 ·        Senelik yatırım maliyeti = $920 000 x $100 cent/$ / 39 500 000 kWh =  2.33 cent/kWh

 (Burada $920 000 değeri $7 milyonluk yatırımın 15 senede amortisi için senelik $ cinsinden yatırım masrafıdır. Yani $7 milyonluk ve %10 faizli bir borcu her sene $920 000 ödeyerek 15 senede tamamen ödemiş olursunuz.  Eğer faiz örneğin %7 olsaydı, senelik $770 000 ödemek gerekirdi.  Bu ise senelik yatırım maliyetinde 0.4 cent/kWsaat azalma demektir). 

 ·        kWh başına isletme/bakim masrafı = (%4 x $7 000 000 x 100 cent/$) / 39 500 000 kWh = 0.71 cent/kWh

 Toplam senelik maliyet:  0.71+2.33 = 3.04 cent/kWh  

 Eğer belediye yerine özel bir firma gaz toplama ve santrali kurup isletecekse, belediye gaz kullanma kirası tahsil eder. Bunun Kuzey Amerikadaki değeri 0.5 - 0.7 cent/kWsaat kadardır.  Eğer belediye tarafından toplama boruları ve gaz yakma fırınları kurulmuşsa ve enerji firmasına sadece santral yatırımı kalmışsa, gaz kullanma kirası 1 - 1.2 cent/kWsaat civarında olabilir.  Sonuçta diyebiliriz ki copluk gazından elektrik üretiminin özel firmaya maliyeti 3.5 - 4.0 cent/kWsaat civarındadır. 

 Proje finansmanı ile doğrudan ilgilenmeyen okuyucular için yukarıdaki kabulleri basit tutmaya çalıştım.  Simdi daha gerçekçi bir örnek vereyim: 

 ·  Bazı özel haller haricinde gelir vergisi ödenmesi gerekir. Örneğimiz için bunu t=%35 kabul edelim.

 ·   Kredi verecek finans kuruluşları genellikle oz sermayenin (equity) yatirima katkıda bulunma zorunluluğu koyarlar.  Özellikle 10-20 senelik bir elektrik satinalma antlaşması (power purchase agreement) yapılmıyorsa öz sermaye payının artmasi zorunludur.  Simdi aşağıdaki kabulleri yaparak hesabımıza devam edelim:

Kabuller:  

 Iskonto oranı (discount rate) olarak, yukarıdaki örnekteki kredi faizi yerine ağırlıklı ortalama ıskonto oranını (weighted average cost of capital, wacc) kullanmamız gerekir:

 wacc = [e x E] + [(1-t) x d x D] = [%20 x %30] + [(1-%35) x %10 x %75] = %10.9

  Formülde, borcun önünde (1-t) olmasının sebebi borç faizinin vergiden düşürülebilmesindendir.  Bu ıskonto değerini kullanırsak, $7 milyonluk yatırımın 15 senede amorti edilebilmesi için senelik yatırım maliyeti $970 000 olacaktır (%100 kredi durumunda, $920 000’di).  Senelik yatırım maliyeti kW saat başına 2.46 cent’dir, yani 0.13 cent/kWsaat artış olacaktır.  Toplam maliyet de 3.04+0.13=3.13 cent/kWsaat’a çıkar.

 Sonuç olarak, kolayca diyebiliriz ki dikkatli bir planlama ile copluk gazından elektrik üretimini ekonomik olarak gerçekleştirmek mümkündür.  Kapasite faktörünün %90 gibi yüksek değerde olması, yakıt maliyeti olmaması diğer yenilebilir teknolojilere kıyasla (özellikle rüzgar santraline göre) daha ekonomik yapmaktadır. 

 4. Teknolojinin Cevreye Etkisi

Yukarıda bahsedildiği gibi, cop gazinin kontrolsüz yayılması çevreye zararlıdır.  Ozellikle içindeki metan gazinin küresel ısınmaya olumsuz katkısı, oksijenin yüksek konsantrasyonlu metan gazi ile karismasi sonucu çöplükte patlama ve yangınlara sebep olması ve çöplükten pis kokuların etrafa yayılması cop gazinin toplanması ve imhasını zorunlu kılmaktadır.   

 Toplanan gaz yakılarak yok edilmeye çalışılır.  Alternatif olarak, bu yazıda açıklandığı gibi, elektrik motorunda copluk gazi hem yakilir hem de elektrik üretilebilir.  Motorun egzoz gazındaki baslıca maddeler karbon monoksit (CO) ve azot oksittir (NOx).  Her ikisi de zehirli gazlar olduğu için bu teknoloji “temiz enerji” (clean energy) değildir.  Ancak yakıtın sürekli olarak yaratılması dolayısıyla “yenilebilir” (renewable) ve çevreye net etkisinin pozitif olması dolayısıyla “yeşil enerji” (green energy) grubuna girmektedir. Eğer copluk gazi gaz fırınında yakılacak olsa egzoz gazında (motor ve fırın yakma dereceleri farkı dolayısıyla) daha fazla NOx ve daha az CO ortaya çıkar.  Ancak toplam hava kirlilik miktarı eşittir. Yani elektrik üretimiyle fazladan kirlilik yaratılmamaktadır. 

 5. Sonsöz

 Copluk gazından elektrik üretimi yenilebilir teknolojiler arasında hidroelektrik santrallerden sonra ikinci ekonomik teknolojidir.  Çevreye net etkisi pozitiftir.  Yüksek kapasite faktörü ile güvenilir bir enerjidir.  Kullanılan teknoloji denenmiş ve gelişmiş bir teknoloji olduğu icin risk çok azdır.   Ülkemizde yaygın olarak kullanılması için önemli bir teknik engel olduğunu sanmıyorum.  Yeter ki belediyelerimiz bu potansiyeli anlayabilsinler ve harekete geçsinler.  Ben Kanada’da bazı cop gazi santrallerini ziyaret ederek ve yaklasik bir senedir konuyu araştırarak bu makaleyi hazırladım.  Artik is sorumlu makamlarda oturanların sorumluluklarını yerine getirmelerine kaldı.  Haydi hayırlısı… 

 Teknik Terimler

 Yukarıdaki yazıda kullanılan teknik ve finansal terimlerin İngilizce karşılıkları:

 NOT:

Yukarıda Bolum 2.2'de kişi basına senelik atik üretimini 500 kg kabul etmiştim.  27 Aralık 2002 tarihli (ITO yayini) "İstanbul Ticaret" gazetesinde, Istan buldaki günlük atik üretiminin kişi basına 1 kg olduğu belirtiliyordu.  Yani bir kisi senede 500 kg yerine 300-400 kg atik üretiliyormuş.  Değerler yaklaşık olduğu için kabulümde önemli bir hata olmadığı kanısındayım.  Üstelik bizdeki atıkların içinden kullanılabilir malzemeler büyük oranda ayıklandığı için çöplüğe gelen organik madde oranının yukarıda bahsedilen %40'dan çok daha yüksek olduğunu sanıyorum.  Dolayısıyla Bolum 2.5'de bahsedilen elektrik üretim potansiyelinin ülkemizde de geçerli olduğuna inanıyorum.  Okuyuculara faydalı olur düşüncesi ile İstanbul Ticaret gazetesindeki haberi aşağıya aynen aktarıyorum:

"İstanbul Günde 10 bin ton Cop Üretiyor"

12 Milyona yakin kişinin yasadığı İstanbul’un bir günlük ortalama cop üretimi 10 bin ton civarında.  ISTAC verilerine Gore bulunan bu miktara, arayıcıların çöplüklerden topladıkları eski eşya ve sanayide kullanılabilir hurda gibi kati atıklar ile bos alanlara kacak dökülen inşaat artığı ve moloz eklendiğinde; İstanbul’un kişi basına cop üretim miktarının yaklaşık bir kilo olduğu ortaya çıkıyor. İstanbul’da çıkan copun miktarı gibi içeriği de mevsimlere ve bölgelere Gore değişiyor. Günlük ortalama 10 bin ton üretilen copun içeriğine dair ortalama değerler söyle:

Kaynak : http://www.turkelektrik.com

 NOT: Bu yazı Alıntıdır. Uzun yıllardır arşivimdeydi ve sizlerle paylaşmak istedim.Bu yazının yazarının ismini hatırlayamadığım ve orjinal yazıda ismi olmadığı için sizlerle paylaşamıyorum.Kendisinden bu anlamda özür dilerim.