KAÇAK (KOKU) İHBARLARI
187 aracılığı ile ya da direkt olarak 3. şahıslar tarafından yapılan ihbarlar, ilgili İşletme Şefliği gaz teknisyenleri tarafından süratle değerlendirmeye alınır. Amaç, ihbar adresine en kısa yoldan ve en kısa zamanda ulaşmak ve problemi giderebilmek için müdahale etmektir.
Kaçak (koku) ihbarları çok çeşitli şekillerde karşımıza çıkabilir.
-Alınan ihbar not edilir. Adrese ilişkin kuşkular varsa, detaylı bilgi, hareket halinde iken istenebilir.
-Olay yerine ulaşıldığında, öncelikli müdahale aşağıdaki sıralamaya göre yapılır ;
a) Can güvenliği sağlanır,
b) Mal güvenliği sağlanır,
c) Çevre güvenliği sağlanır,
d) Kaçak-Hasar belirlenir, kontrol altına alınır ve onarılır,
e) Son kontroller yapılarak her hangi bir problem kalmadığından emin olunduğunda bölge terk edilir.
-En geç 15 dk. içinde olay yerine ulaşmak esastır. Her hangi bir nedenle gecikme olacağı düşünüldüğünde  (Trafik sıkışması, kaza, araç bozulması gibi.) 187’ ye bilgi verilerek yardım istenebilir. ( Trafik Polisi, Yardımcı ekip çıkartma gibi.)
-Olay yerine ulaşan Acil Ekip, aldığı ön bilgilerin ve olay yerinde alacağı bilgilerin ışığında etüd yapar, yardımcı ekip, İtfaiye, Polis ve alt yapı kurumlarının yardımlarına gerek olup olmadığını belirleyerek Ana Kumanda'ya bilgi verir. Olaya Amir müdahalesi gerekiyorsa, Amir talep eder.
-İlk gözlemler sonucu olaya müdahale planı yapılır. Bu amaçla ; Bina boşaltılması, araç ve/veya yaya trafiğinin kesilmesi, bina, man-hole, baca vb. yerlerin havalandırması gerekiyorsa müdahale edilir.
-Problem bina içinde ve dairede ise sayaç vanası, merdiven boşluğunda ise kolon vanası, bina bağlantı hattında ya da binaya girilemiyor ise servis kutusundan gaz kesilir, kaçak yoğun ise komşu binalarda da araştırma yapılır, gaz ölçümleri alınır.
-Gaz kaçağının oluştuğu bölgede hava/gaz karışım oranları patlama konsantrasyonuna ulaşabilir. Acil ekip bu olasılığı dikkate alarak ;
a) Binada oturanlara elektrikli ve alevli cihazlar kullanmamalarını,
b) Sigara vb. maddeler içmemelerini,
c) Elektrik düğmeleri, kapı zilleri, alarm cihazları, şalter vb. kıvılcım yaratabilecek ünitelere dokunmamalarını,
d) Tüm ateşleme kaynaklarını kullanmamalarını sağlayarak, kaçak önlenerek yapılacak ölçümler sonunda ortam güvenliğinin sağlanması ile problemin ortadan kalktığını aboneye bildirmek ve bu yönde önlemler almakla sorumludur.
Gaz kaçağı bina dışında ise yukarıda anlatılanlara ilave olarak;
e) Park halindeki taşıtlar çalıştırılmadan uzaklaştırılmalı, iş makinaları, elektrikli ve patlar motorlu araçlar durdurulmalıdır,
f) Telsiz, mobil telefon, taşınabilir radyolar kullanılmamalıdır,
g) Taşınabilir trafik ışıkları ve uyarı lambaları, trafik sinyalizasyon işaretleri çalıştırılmamalı,
h) Sokak lambaları yanıyorsa söndürülmemeli, sönük ise yakılmamalı, fotosel prensipli olanlar incelenmelidir,
ı) Telefon kulubeleri kullanılmamalı,
j) Demiryolu ve raylı sistem durdurulmalıdır
k) Yayaların kibrit, çakmak, sigara vb. maddeler kullanarak kaçak olan bölgelere girmeleri engellenmelidir.
l) Havaalanı ya da uçuş pisti yakınlarında yüksek oranlı gaz çıkışı varsa, konu güvenlik açısından değerlendirilmeli.
Tüm bu işlemleri, yorum yeteneğini kullanabilecek kapasitede bilgi ve birikim sahibi gaz teknisyenleri gerçekleştirmelidir.
-Acil ekip yukarıda anlatılanları uygulamakta güçlük çekiyorsa, binalara giremiyor yaya ve araçları yeterince engelleyemiyor ise Ana Kumanda yardımı ile bölgeye Polis gücü istemelidir.
-Acil ekip tüm çalışmalarına rağmen ve ilk müdahaleden itibaren 20 dk. zaman geçtiği halde, kaçak noktasını belirleyemiyor veya kaçağı gideremiyor veya alevleri engelleyemiyor veya vana kapatamıyor ise ilk amirine bilgi vererek olay yerine davet etmelidir.
- Man-Hole, rogar, baca ve ızgaralardan gaz okunması halinde ilgili alt yapı kuruluşları ekiplerinin olay yerine gelmesi sağlanmalıdır.
- Kontrolsüz gaz kaçakları ve yer altı patlamalarında, bölgenin elektriğinin kesilmesi temin edilir.
- Vana kapatılması gereken durumlarda, Acil ekip elemanları harita bilgilerine sahip olmalı ve hangi vana ya da vanaların kapatılması gerektiğini doğru olarak yorumlamayı bilmelidirler.
- Vana odalarına girmek gerektiğinde, gereken ölçüm ve önlemlerin alınması ve vana odası içinde emniyetli çalışılmasının sağlanması gerekliliği unutulmamalıdır.
- Çelik İşletmenin bir bölümünü kontrol eden gömülü tip vanaların açma-kapatma tur sayıları standart değildir. Acil ekip personeli bölgesindeki gömülü vanaların tur sayılarını bilmek zorundadır.
- Alt yapı tesislerine gaz dolması söz konusu olduğunda, gaz kaynağı kesildikten sonra Kobra Fan kullanılarak süpürme yapılmalıdır.
- Kontrolsüz gaz çıkışı bir iş makinasının gaz İşletmesini kopartması sonucu, toprak kayması sonucu, açıkta duran gaz borusu üzerine yükleme yapılması sonucu gibi gerilmelere neden olunacak biçimlerde gerçekleşirse, kaçağın durdurulması ve gerekli onarımın ardından, hasar noktasının yakınındaki bağlantı noktaları üzerinde sondajlar yapılarak kaçak varlığı araştırılır.
- Olayların boyutuna, problemin şekline göre kişisel güvenlik malzemeleri kesinlikle kullanılmalıdır. Eksik malzeme ve yetersiz bilgi ile müdahaleye kalkışılmamalıdır.
-İşlemler, müdahaleler ve tesbitler sonunda kayıtlara geçirilerek resmileştirilmektedir.
-Tüm müdahaleler, yazılı prosedürler temelinde gerçekleşmeli, ancak prosedürlerin dışında gelişen olaylarda insiyatif kullanılmalıdır.
Aşağıda, karşılaşılan ihbarların bir bölümü ve problemler karşısında hareket tarzları hakkında kısa bilgiler verilmiştir.
a) Daire İçinde Koku İhbarları ;
İhbar adresine ulaşıldığında, önce gaz dedektörleri aracılığı ile ortamda patlama konsantrasyonunda (%5 alt sınır) gaz varlığı araştırılır. Ortamda (daire içinde her hangi bir noktada olabilir.) düşük seviyelerde bile gaz ölçülebiliyor ise ( LEL % 40 ) sayaç giriş vanasını kapattıktan sonra havalandırma yapılarak çalışma için güvenli bir ortam sağlanır.
Bu tür ortamlarda cep telefonu ve telsiz gibi cihazların kullanımı sakınca doğurabilir. Gerekirse kontrollü olarak daire ve binanın boşaltılması sağlanır.
Ardından, kaçak arama ile ilgili prosedürlere göre tesisat teste alınır. Kaçak nokta ya da noktaları bulunarak problem giderilmeye çalışılır.
Sorun çözülmüş ise gaz verilir, kaçak devam ediyor ise vana kapatılarak mühürlenir.
b) Bina Boşluğunda Koku ihbarları ;
Ortamda gaz konsantrasyonu varsa, ana kesme vanası kapatılarak havalandırma yapılır. Ardından, kolon hattı ile ilgili prosedüre bağlı kalınarak tesisat teste alınır.
Bu tip ihbarlar merdiven boşluklarında koku ihbarı olarakta verilebilir. Ancak, kapalı bir daire içinde oluşabilecek kaçaktan ötürü sızan gaz, önce ilgili daireyi gazla doldurur. Aynı zamanda, kapı kenarları veya aydınlık pencerelerinden merdiven boşluğuna da sızar. Bu durumda ihbarda bulunan şahıs problemin merdiven boşluğunda olduğunu sanabilir.
Kapalı dairelerde böylesine büyük oranda kaçak oluştuğunda, derhal sayaç vanasından gaz kesilmeli ve Ana Kumanda' dan polis istenerek bina yöneticisi ile birlikte kapı kırılmak ya da açılmak suretiyle daireye girilerek havalandırma yapılmalıdır. Elektrik ekibi istenerek bina elektriği kestirilebilir. Gerek görüldüğü taktirde bina boşaltılabilir. Ortam güvenli hale getirildikten sonra kaçak araştırması yapılır ve tesisat mühürlenir. Polis ve yönetici dahil edilerek tutanak düzenlenir.
Ortamda gaz okunabiliyor ise ve daha kötüsü kaçağın kaynağı belirlenemediğinde bina kontrollü olarak boşaltılır.
Kaçak kaynağı bulunur, havalandırma sağlandıktan sonra işlemlere prosedürlere göre devam edilir.
c) Kazan Dairesinde Koku İhbarları ;
Önceki örneklerde olduğu gibi ortam güvenliği sağlandıktan sonra tesisat teste alınır. Kazan sistemlerinde kaçakların bazen gaz armatürlerinde de oluşabildiği gözlenmiştir (solenoid valfler, regülatörler, filtreler vb.). Bu durumda brülör devrede iken ortama gaz verebilir. Dolayısı ile kaçak araştırması yaparken sistemi devreye alarak kontrol etmek unutulmamalıdır. Kaçak belirlendiğinde standart işlemler uygulanır.
Ortamda gaz okunabiliyor ise ve daha kötüsü kaçağın kaynağı belirlenemediğinde bina kontrollü olarak boşaltılır. Kaçak kaynağı bulunur, havalandırma sağlandıktan sonra işlemlere prosedürlere göre devam edilir.
d) Sokak Genelinde Koku İhbarları ;
Önemli ve tehlikeli kaçak ihbarlarından biridir. Max. dikkat gerektirir. İlk amire bildirilmelidir. İşlem adımları ilgili prosedürden ezberlenmelidir.
Karşılaşılan koku gaz kokusu ise ilk olarak yapılacak iş, kaçağın yerini netleştirmektir. Gerekli emniyet önlemleri alındıktan sonra koku hissedilen bölgeden başlayarak servis kutularından, bina bodrumlarından, PTT ve İSKİ bacalarından dedektör kontrolleri yapılır.
Gerek görülür ise İtfaiye, Polis ve alt yapı kurumlarından yardım istenir, sokak trafiğe kapattırılabilir.
Olay mahallinin harita ve paftaları bulunarak, ek yerleri ve branşman noktaları belirlenir.
Bu noktaların olduğu yerlerde üst kaplama delici matkaplarla delinerek dedektör yardımıyla gaz araştırılır.
İhbarı veren aboneler tarafından gaz kokusu tam olarak ayırt edilemeyeceği için yeraltı kablo yanıkları ve/veya kimyasal madde kokuları da 187 nolu acil telefona bildirilebilir. Gaz dedektörleri ile yapılan araştırmalar kesin bulgu sağlayamaz ise THT tüpleri, alev iyonizasyon cihazı kullanılabilir. Ayrıca VSR, araç (kaçak arama aracı) çağrılarak geniş çevre araştırması da yaptırılabilir.
e) Gömülü Tesislerde Kaçak ;
Gaz işletmesinin gömülü tesisleri ; vana odaları, çelik-polietilen gömülü vanalar ve boru hatlarıdır. Bu noktalar rutin kontrollere tabi tutulurlar. Gerek kontroller sırasında ve gerekse ihbar nedeniyle gaz belirlendiğinde ilk amire bilgi ulaştırılır. Kaçak olan noktada emniyet önlemleri alınır.
f) Servis Kutularında Koku ;
Servis kutuları, 4 bar basınçta gazın servis regülatörleri aracılığı ile 21 mbar ya da 300 mbara düşürülerek tüketicinin kullanımına sunulduğu ünitelerdir.  Duvar tipi ve gömülü tip olmak üzere iki tiptir.
Ayrıca duvar tipi kutular, S-200 ve S-300 olarak kendi aralarında boyutları açısından ikiye ayrılırlar. Bu kutuların içlerine 25 Nm3/h ile 200 Nm3/h arasında değişen kapasitelerde servis regülatörleri monte edilebilir.
Kutuda koku ihbarlarında, kapak açıldıktan sonra tüm bağlantı noktaları ve regülatör gövdesi köpük ve/veya dedektör ile kontrol edilir. Ayrıca kılıf içinden de gaz kontrolü yapılır.
Kaçak bulunursa giderilmeye çalışılır, gerek duyulursa regülatör gurubu değiştirilir.
g) Baca Gazı Problemi ;
Yanma ve yanma ürünleri :
Yanma ; yanıcı madde, bu maddeyi tutuşturabilecek seviyede ısı kaynağı ve yanmanın oluşabilmesi için hava ya da havanın içerisindeki oksijenin bir araya gelmesi ile oluşur.
Bir gazın yanması ise, gaz içerisinde bulunan kimyasal enerjinin, kuvvetli bir sıcaklık ve ışık üreterek ortaya çıktığı kimyasal ve fiziksel bir olaydır.
CH4 + 2 (O2 + 4N2 )        
CO2 + 2H2O + 8N2
1m3 CH4+2m3 O2+8m3 N2             
1m3 CO2+2m3 H2O+8m3 N2+enerji
Canlılar açısından yanma ürünlerini değerlendirmek için tehlike yaratan baca gazı emisyonlarını bilmek gerekir.
Bunlar ;
a) Yakıta bağlı emisyonlar :
Tozlar, halojenler ve ağır metaller
Karbondioksit ( CO2 )
Kükürtdioksit ( SO2 )
b) Prosese bağlı emisyonlar :
Karbonmonoksit ( CO )
Karbonhidrojen ( CnHm )
İs
c) Yakıt ve prosese bağlı emisyonlar :
Toz,halojenler ve ağır metaller
Azot oksitler ( Nox )
Baca gazlarından tüm canlılar etkilenmektedir. Tehlike yaratan emisyonların zararlı olmaması için maksimum değerler belirlenmiştir. Bu değerler PPM ya da mg/m3 olarak ifade edilirler.
CO2 Karbondioksit ,
Karbondioksitin  yüksek konsantrasyonu beyin hücrelerini uyuşturur. Düşük konsantrasyonu ise nefes alma zorluğuna neden olur. Çalışılan ortamlarda CO2 için %0,05 (5000 PPM) değeri insan organizması için zararlıdır.
CO Karbonmonoksit ,
Tam yanmanın oluşmaması halinde, yüksek zehirleyici özelliğe sahip karbonmonoksit gazı oluşur.
Çalışılan ortamlarda CO sınır değeri 30 PPM yani % 0,003 tür.
CO renksiz ve kokusuz olup başlangıç aşamasında hissedilmez, kandaki hemoglobin ile hızla birleşerek karboksihemoglobin oluşturur. Solunum halinde, hayati önem taşıyan kandaki Oksijeni bloke ederek ani bayılmalara neden olur.
Solunum havasında 300 PPM değerinde CO olması halinde 2 saat içerisinde kandaki hemoglobinin % 20 si ile birleşir ve iş göremez hale gelinmesine neden olur. Bu oran % 60 lara ulaştığında ölümcül olur.
Yanma havasındaki fazlalık ya da gaz oranını fazla olması, alevin hızlı soğuması ya da soğuk kazan yüzeylerine teması gibi sebepler CO oluşmasına ve baca gazında CO ölçülmesine neden olur.
Nox  Azot oksitler ,
Azot renksiz ve tatsız bir gazdır, çok yavaş reaksiyon gösterir. Yanma olayına katılmaz, belli sıcaklıklarda O2 ile birleşerek NOx leri oluşturur. NOx ler çok zehirlidir. NO2 için çalışılan ortamlarda max. sınır değeri 5 PPM dir.

 

Baca gazı ölçümleri ;
Doğal gaz yapısı gereği zehirleme özelliği olan bir gaz türü değildir. Ancak, verimsiz yanma sonucu açığa çıkan gazlardan özellikle karbonmonoksit (CO) gazı düşük konsantrasyonlarda bile zehirleyici etkiye sahiptir.
Tam yanmanın olmadığı, ideal baca çekişi ve gaz/hava karışımının uygun şekilde sağlanamadığı ya da cihazlardan kaynaklanan nedenlerden ötürü aşırı CO çıkışı olur.
Baca bağlantıları uygun değilse ya da baca hattında sızdırmaya elverişli çatlaklar varsa, CO gazı canlı yaşayan mekanlara dolarak zehirlenmelere yol açar.
Göz yanması, baş dönmesi gibi belirtilerle anlaşılabilen CO gazı zehirlenmesi şikayetlerinde, Pac II cihazı ile ölçümler alınmalıdır. Bu cihaz bir tür gaz dedektörüdür ve 500 PPM mertebesinde ölçüm yapabilmektedir. Ölçümler baca bağlantıları civarında, yanmakta olan cihaz civarında, bina bacası hattında sıva çatlakları varsa elektrik anahtar ve buatları yakınında yapılmalıdır.
Dedektörün CO gazı belirlemesi durumunda cihaz vanaları kapatılarak mühürlenmelidir. Aboneye bilgi verilerek baca tıkalı ise temizletilmeli, cihazda ya da bacada problem varsa yetkili servis ve/veya tesisat firması davet ettirilmelidir.
Baca gazı araştırması yapılan ortamlarda ölçme yanılgısına düşmemek için, ekzost gazı, sigara dumanı, açık alevli yanma gibi ilave gaz kaynaklarının olmamasına dikkat edilmelidir.
Baca gazı problemleri, dairelerde olabileceği gibi kazan daireleri, ısı merkezleri ve bina boşluklarında da oluşabilir. İhbarların değerlendirilmesi sırasında ve işlemler sonunda Ana Kumanda' ya rapor verilir.

 

İHBAR İZLEME FORMU        
İHBARI VEREN : 187(  )    Abone(  )   İtfaiye(  )   Polis(  )    3.Şahıs(  )        
        
İHBARI ALAN ……………..ŞEFLİĞİ:        
        
İHBAR ALIŞ SAATİ:………..        
            İHBARA ULAŞILAN SAAT:…….      
              İHBARDAN AYRILIŞ SAATİ:………   
        
        
İHBAR ADRESİ        
        
REG.NO:……………   İLÇE:……………   MAHALLE:…………  
        
CADDE:…………   SOKAK:…………   APT.ADI:……………  
        
BİNA NO:……………   DAİRE NO:……………   TESİSAT NO:..........  
        
        
        
İHBARLA İLGİLİ AÇIKLAMA …………………………………………………      İhbar yerinde şebeke basıncı.:…………  
        
        
        
YAPILAN İŞLEM:        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
        
İHBARDA GÖREV ALAN PERSONEL:    VARDİYA              1             2             3    
        
 ADI SOYADI :  …………….  …………….  ……………. 
        
 SİCİL NO:  …………….  …………….  ……………. 
        
 İMZA :  …………….  …………….  ……………. 
        
        
        
İHBARDA GÖREV ALAN ARAÇ :        
        
PLAKA NO:………………………   BAŞLAMA KM:……………….   BİTİŞ KM:………………  
        
     Abone :   
     Adı Soyadı:…………………….   
     İMZA         :……………………..   
İ-F-01-51-İhbar İzleme Formu        

   İŞLETME MÜDÜRLÜKLERİ İŞBAŞI EĞİTİM VE                                                                                                                                     DEĞERLENDİRME FORMU  ADI SOYADI:  
  SİCİL NO:  
  İŞL. MÜD/ŞEFLİĞİ:  
  TARİH:  
ELEKTRİK KAÇAK İHBARLARINA MÜDAHALE  DEĞERLENDİRME  
    
  YETERSİZ ORTA İYİ
HAZIRLIK                    İŞLEMLERİ İhbar adresinin tam olarak alınması   
 İhbar adresinin haritalardan bulunması   
 İhbar değerlendirme techizatlarının kontrolü   
 Kişisel koruyucu malzemelerin varlığı- Kullanımı   
 Trafikte kurallara uygun sürüş ve parkediş   
İHBAR DEĞERLENDİRME Kaçak mahalline giriş şekli uygunluğu İzolasyonlu eldiven - ayakkabı kullanımı   
 Tedbir olarak gaz vanaları kapatılması   
 Kaçak noktasını - sebebini bulma ( kelepçeler,ocak flexi,duvar gecişleri)   
 Bina topraklaması sorgulanması   
 Avometre kullanma becerisi   
 Giderilemeyen kaçak durumunda gerkli emniyet tedbirlerini alma (gaz boşaltma, sigortadan elektrik kesme vs )   
 Aboneye gerekli ve doğru bilgi verme   
 Evde bulunmayan dairelere haber kağıdı bırakılır   
 Doğru işlem sırası - doğru cihaz/alet kullanılması   
 Kaçak niteliğine göre abone yönlendirme becerisi   
 Tesisatın uygunluğu kontrol edildimi? (tadilat yapılmış izlenimine varıldı ise projeye bakıldımı?)   
 Aboneye kaçak şüphesi sonucu genel harekat tarzı hakkında bilgi verildi mi?   
 Gaz kesme gerekli ise aboneye ikna edici / doğru bilgi verilmesi   
 Olayın boyutuna göre ilk amire bilgi verilmesi   
 Gaz kesme - vana mühürleme işlemleri yapılması   
MÜDAHALE                             SONRASI İŞLEMLER Ana kumandaya bilgi verilmesi   
 Kayıtlar tam olarak tutulması   
 Kullanılan malzemeler toplanması   
 İhbar değerlendirmede ekip uyumu   
    
DEĞERLENDİRME SONUCU:    
KONTROL  GÖZETMEN  
ADI SOYADI                                                                           İMZA  ADI SOYADI  İMZA
    
    

187 personeli ilk gelen çağrıyı alır arayanın adı soyadı,adres bilgileri,telefon numarası,ihbarın alındığı saat,şikayetin türü gaz kokusu veya gaz kaçağında arayana yapması gerekenler söylenir.havalandırma yapması,kıvılcım çıkarmaması vb.gibi gelen çağrı ilgili acil ekibe telsiz ile bildirilir,bildirilen saat kaydedilir,işin verildiği ekibin isimleri kaydedilir.alttaki formatı incele 187 ana kumanda ihbar alındı kaydıdır.ihbarı alan ekibde ihbar izleme formu doldurur.Bartobel vermiş olduğu format.

<TD class=xl64 style="BORDE

187 İHBAR ALINDI FORMU

Çağrıyı Alan : .................................................................

Çağrı Saati   : ........... : ............                                                                         Çağrı Seri No : ................

Çağrı Nedeni:

Gaz Kokusu

Gaz Yokluğu

Diğer