marlo
Supervisor marlo
16 Mayıs 2007

POLİETİLEN (PE) HAKKINDA TEKNİK BİLGİ

PE HAKKINDA TEKNİK BİLGİ

Plastik teknolojisinin hızlı gelişimi hammadde üretiminde de önemli gelişmelerin yaşanmasını>>

sağlamıştır. 1950'li yıllarda geliştirilen PE 63, yüksek basınç gerektirmeyen sistemlerde>>

başarıyla kullanıldı. Ancak bu malzeme teknik özelliklerinden dolayı sadece düşük basınçlı>>

(en çok 4 bar) sistemlerde kullanılmıştır. Polietilen üreticileri PE 63 malzemesinden sonra>>

ikinci jenerasyon olarak PE 80 (=6.3 MPa)'i geliştirerek kullanıma sundular.>>

>

Fırat Plastik PE80 hammaddeden PVC borulara oranla çok daha üstün özelliklere sahip PE>>

boruları TS 418-2 prEN 12201-2 (DIN 8074, ISO 4427) standartlarına uygun olarak>>

üretmektedir.>>

Bu borular;>>

  Darbelere karşı daha dayanıklıdır.>>

  Esnekliği ve uzama katsayısı daha yüksektir.>>

  Bu özellikleri sayesinde, kayalık arazide, heyelan bölgelerinde ve deniz altında güvenle>>

kullanılabilir.>>

>

Gelişen teknolojinin ortaya çıkardığı gereksinimlerle beraber birinci ve ikinci jenerasyon>>

(PE63, PE80) hammaddelerdeki eksiklikler, PE üreticilerini yeni araştırma ve geliştirmelere>>

yönlendirmiştir. Bu araştırmalar 80'li yılların ikinci yarısında, sonuçlanmış ve PE üreticileri>>

üçüncü jenerasyon olarak PE100 (MRS 10; =8 MPa) hammaddesini üreterek kullanıma>>

sunmuşlardır. Üretimde PE 100'ün, birinci ve ikinci jenerasyon hammadelerin>>

kullanılmasından, daha iyi performans gösterdiği ve daha emniyetli olduğu laboratuar testleri>>

ile ispatlanmıştır. PE100'ün bu üstün özellikleri, uluslararası su ve gaz sistemleri yapan>>

firmalar tarafından da tercih edilmektedir.>>

>

PE100'ün en büyük avantajı yüksek bir gerilme mukavemetine ve güvenlik katsayısına sahip>>

olmasıdır. Örneğin PE 80 hammaddeden SDR 11 'e göre üretilen borunun izin verilen>>

çalışma basıncı 10 bar iken PE100 hammaddeden üretilen borunun çalışma basıncı 16>>

bardır. Yani PE 100 ile üretilen borular daha düşük et kalınlıkları ile daha yüksek basınçlarda>>

çalışma olanağı sağlar. PE100 ile üretilen borularda ürün kalitesi artarken, % 30'a varan>>

malzeme tasarrufu ve ekonomi sağlanmaktadır.>>

 

Polietilen boru ve ek parça üretiminde kullanılan hammaddeler MRS (Minimum Gerekli>>

Dayanıklılık-Minimum Required Strength) ile sınıflandırılırlar. MRS, malzemenin 20°C'de 50>>

yıl süre ile iç basınca gösterdiği mukavemet değeridir. MRS'ye göre PE malzemeler tablo 2.1>>

'deki şekilde sınıflandırılır.>>

PE malzemelerin yoğunluğu arttıkça mekanik mukavemet değerleri de artmaktadır. Aynı>>

çalışma basıncına sahip bir boru farklı hammaddelerden üretildiğinden et kalınlığındaki>>

düşme aşağıdaki şekilde görülmektedir.>>

>

Dış çapı 1 10 mm, çalışma basıncı 10 bar olan bir borunun PE 32, PE 63, PE 80 ve PE 100>>

hammaddelerinden üretilmesi halinde et kalınlıkları ve ağırlıkları aşağıdaki verilere göre>>

olacaktır.>>

 

Stabilite (Çökme) Basıncı>>


Toprak altına döşenen boruların, toprak yükü dışında maruz kaldığı yükler vardır. Bunlar,>>

deniz deşarjı gibi doğrudan denize boru döşenmesinde olduğu gibi, boru toprak altına>>

döşenmesine rağmen, zemin suyunun oluşturacağı yükler gibi ek yüklerdir.>>

>

Bu yüklerin dışında gömlekleme yöntemi ile iç içe geçen borularda, borular arası boşluğu>>

doldurmak için yapılan gömlekleme betonu veya emiş maksatlı vakumla çalışan borularda>>

oluşan ek yükler gibi aşırı gerilmenin olacağı projelerde stabilite (çökme) hesabı yapmak>>

gerekecektir.>>

>

PE 100 Borular için stabilite (çökme) basıncı hesabı:

 

>>

>

Pk>>

: Kritik Çökme Basıncı>>

(bar)>>

>

>

Ec>>

: Elastite Modülü>>

(N/mm²)>>

>

>

U>>

: Enine termoplast Sayısı 0.4>>

(-)>>

>

>

S>>

: Et Kalınlığı>>

(mm)>>

>

>

rm


marlo
Supervisor marlo
16 Mayıs 2007

BORU DÖŞEME KURALLARI>>

PE boruların döşeme kuralları DIN 19630, DIN 4033, DIN 18300 ve EN 1610 standartlarında>>

belirtilmiştir. Borular kanal dışında kaynatıldıktan sonra kanal içerisine indirilebilir. Burada>>

kanal kazısının dar tutulması önemlidir.>>

  Borular hiçbir suretle ezilmemelidir.>>

  Nakliye veya stoklama sırasında hasara uğramış olan (sivri uçlu araçlar veya taş benzeri>>

materyallerle zedelenmiş) boruların kullanımından kesinlikle kaçınılmalıdır.>>

  Kanal içerisinde yeraltı suyu veya yağmur suyu birikintisi kesinlikle olmamalıdır. (Kanalda>>

su birikintisi varsa, pompa yardımı ile su boşaltılmalıdır.)>>

  Yapışık olmayan kum, çakıl, karışık taneli karma kum ve çakıl, kanal dolgu malzemesi>>

olarak kullanıma uygundur. (DIN 19630 standardı.)>>

  Kanal derinliği asgari olarak 70-80 cm olmalıdır.>>

  Kazı toprağı dolguya elverişli ise, yatakiamaya gerek kalmadan boru doğrudan kanal>>

tabanına yatırılabilir. Kazı toprağı dolguya elverişli değil ise (taşlı, sulu vs) kanal derinliği>>

arttırılmalı ve kuru dolgu malzemesi ile (Ör: kum) yataklama yapılmalıdır.>>

  Yapılacak yataklama kalınlığı minimum Al = 100 mm + 1/10 DN olmalıdır. Yataklama>>

malzemesi üzerinden hafif çalışan bir kompaktör yardımı ile % 95 mukavemet sağlanıncaya>>

kadar sıkıştırılmalıdır.>>

  Boru yan dolguları A2, 30 cm kalınlıkta dökülerek hafif kompaktör ile yine % 92 - 95>>

oranında sıkıştırılmalıdır. Bu işlem her 30 cm'de bir boru üzerini 30 cm geçene kadar devam>>

ettirilmelidir.>>

  Boru üzerini A3 = 30 cm geçtikten sonra dolgu işlemi orta güçte kompaktör ile sıkıştırılmak>>

sureti ile tamamlanmalıdır.>>

 

KİMYASAL DAYANIKLILIK>>


 

 

Çelik ve duktil font gibi malzemeler ile yapılmış boruların ömrü kural olarak korozyon>>

nedeniyle çürüme derecesine göre belirlenir. Korozif etkiler mekanik yıpranma ile birleşerek>>

boru et kalınlığının gittikçe incelmesine ve gerilme sonucu borunun zamanla kırılmasına veya>>

delinmesine neden olur. Korozyon sonucu bazı hallerde yerel küçük deliklerden kaçaklar da>>

olabilir. Korozyon olayının şiddeti boru malzemesinin, çevrenin ve boru içinden taşınan>>

sıvının cinsine bağlıdır. Korozif ortamların ne derece etkili olacağı ve belli ortamlarda>>

korozyona dayanma süreleri henüz kesin olarak belirlenememiştir. Bu nedenle kirli su>>

borularının malzeme cinsine bağlı olarak korozif ortamlara ne kadar süre dayanabileceğini>>

önceden tayin edebilmek son derece güçtür.>>

>

Plastik maddeler ile yapılmış borularda, servis ömrünü etkileyen faktörler yukarıdakilerden>>

biraz farklıdır. Demir ve çelik borular için korozif sayılan ortamlar plastik borular üzerine hiçbir>>

etki yapmaz. Plastiklerin kimyasal mukavemeti doğrudan polimer bozulmasına bağlıdır.>>

Bilindiği gibi plastikler, bütün organik maddeler gibi zaman içinde bozulur. Bu bozulma işlemi>>

ultraviyole radyasyonu, termal oksitlenme ve su absorbsiyonu gibi olaylardan etkilenir.>>

Bozulmayı önlemek veya geciktirmek için karbon siyahı, anti oksidan maddeler ve pigmentler>>

denilen stabilizatörler rafineri ortamında katılır. PE boru ve ek parçalarının dayanıklı, sınırlı>>

dayanıklı veya dayanıksız olduğu kimyasal madde tablosu aşağıda verilmiştir.>>

>

>

D : Dayanıklı>>

> >

Tabloda "D" sembolü ile gösterilen plastik borular ve ekleme parçaları, iç basınç>>

uygulanmadığı ve dışarıdan herhangi bir mekanik etkinin olmadığı durumlarda ve belirtilen>>

sıcaklık ve konsantrasyonlardaki kimyasal maddelerle kullanıldığında, özelliklerinde olumsuz>>

yönde bir değişiklik meydana gelmez. Bu tip boru ve ekleme parçaları, basınç altında ilave>>

deneyler ve kontroller yapılmadan, basınçlı uygulamalarda kullanılmamalıdır.>>

>

SD: Sınırlı Dayanıklı>>

> >

Tabloda "SD" sembolü ile gösterilen plastik borular ve ekleme parçaları, iç basınç>>

uygulanmadığı ve dışarıdan herhangi bir mekanik etkinin olmadığı durumlarda ve belirtilen>>

sıcaklık ve konsantrasyonlardaki kimyasal maddelerle kullanıldığında, bir miktar korozyon>>

meydana gelebilir. Bu yüzden, SD ile gösterilen borular az miktarda korozyonun kabul>>

edilebileceği uygulamalarda kullanılabilir.>>

>

Bu tip boru ve ekleme parçaları, basınç altında ilave deneyler ve kontroller yapılmadan,>>

basınçlı uygulamalarda kullanılmamalıdır.>>

>

>

DZ: Dayanıksız>>

> >

Tabloda "DZ" sembolü ile gösterilen plastik borular ve ekleme parçalan, basınçlı veya>>

basınçsız uygulamalarda kimyasal maddelerden çok fazla etkilendiklerinden kullanılmazlar.>>

Kısaltmalar ve Tanımlar>>




Cevap Yaz

Cevap yazabilmeniz için Giriş yapmanız gerekiyor.